غار چاه دیو

غار چاه دیو در فاصله ده کیلومتری از شهرستان دامغان و در شمال مزرعه فرح زاد روستای طاق واقع شده است. فاصله ایـن غـار از این مزرعه حدود یک کیلومتر و از روستای طاق دو کیلومتر می باشد ویژگی منحصر به فرد این غار آن است که بـر خـلاف تمـامی غارهای ایران در دل دشت و در درون چاهی به عمق هفت متر قرار گرفته است. بطوری که دهانه ورودی آن در درون چـاه از نگـاه رهگذران پنهان مانده است. ما در این تحقیق در پی آن که ویژگیهای  غار مرموز و ناشناخته زیرزمینی را بـه علاقمنـدان بـه این رشته و جامعه علمی کشور بشناسانم تا زمینه ی برای انجام تحقیقات گسترده جهت شناسایی علمی و دقیق این غار فراهم شود.

١.٤.١ تاریخچه و وجه تسمیه غار:

پیشینه تاریخی این غار به زمانی بس کهن می رسد بطوری که در سفرنامه اسکندر مقدونی از تونلی به نام «تا گِه آ» نام بـرده شـده است که در شمال روستا یی به همین نام (روستای طاق) قرار گرفته است. احتمال رود می که منظور از تونل تا « گه آ» غار چـاه دو کنونی باشد که در نزدیکی روستای (تا گه آ ی) ا طاق کنونی قرار گرفته است.

وجه تسمیه این غار به دلیل اعتقاد مردم بومی منطقه به وجود دیوی به نام یز( نَل نَبیا زی می) باشد که این چاه و غار آن به وسـیله وی کنده شده است. هرچند که در مورد چگونگی پیدایش این غار ها افسانه و عقاید مختلفی مطرح است ولی آنچه کـه بـه واقعیـت امر نزدیکتر است این می باشد که این غار در دامن دشت و در مسیر رودخانه قرار گرفته است و جر یانهـای سیل در طـول زمـان احتمالاً راهی به درون این غار باز اند کرده و چاه کنونی آن را به وجود .ندا آورده

به زعم برخی از قدما و اهالی بومی محل، این غار در دل زمین تاریخ قلعه دو روسـتای طـاق و جـزن را بـه یکـدیگر ارتبـاط می داده است و محلی جهت فرار سربازان هنگام جنگ و درگیری بوده است.

١.٤.٢ ویژگی ها و جغرافیای غار دیو:

این غار زیرزمینی در دامن دشت «دامنکوه» دامغان و در درون چاهی به عمق هفت مترو دهانه ٤/٣ متر قرار گرفته است. شکل این چاه شبیه خمره بوده و در انتها باریک می شود. بطوری که در انتهای این چاه خمره مانند، چاه باریک کوچکی به ارتفـاع ٢/٢ متـر و دهانه ١٥/١ متر وجود دارد که از چاه اولی جدا می باشد. ورودی این غار در انتهای این چاه و در بخش جنوبی آن قرار گرفتـه اسـت و دارای دهانه ای به عرض ٨٥/٠*٥/١ متر می باشد. چند متر جلوتر از دهانه ورودی مدخل غار باریکتر  شـده و بـه انـدازه ٣٠*٦٠ سانتمیتر می رسد. سپس مسیر شیبدار شده و پس از چند متر پایین رفتن به راهی بسیار باریک تر بر می خورمی بطـوری کـه باید سینه خیز حرکت کنمی بعد از پایان این مسیر تنگ به یک فضای نسبتاً بزرگ می رسمی که در انتهای آن یک مسیر باریک دیگـری وجود دارد که به سختی می توان از آن عبور کرد. لذا مسیر را برمی گردمی و از راهی دیگر کـه در چهـار متـری از دهانـه غـار و بـه سمت شرق واقع شده است راهمان را ادامه می دهمی. ورودی این مسیر بسیار تنگ بوده بطوری کـه چنـد متـر را باید سینه خیز حرکت کنمی ولی پس از این مسیر باریک غار کاملاً وسیع می شود. بطوری که به تالار بزرگی می رسمی که در پایین آن چـاه وسـیع ولی کم عمق قرار گرفته است. در اینجا مسیر غار به سه بخش تقسمی می شود یک راه آن به سمت جنوب و به طـرف مزرعـه فـرح زاد می باشد. از آنجا که در شمال غار چاه دیو و در فاصله حدود یک ٥/٢ لومتری از آن غار زیرزمینی دیگـر دردامنـه تپـه واقـع شـده است که مسیر آن به سمت جنوب می باشدبه احتمال زیاد این مسیر سوم غار چاه دیو که به سمت شمال می باشد در دل زمـین بـا غار دوم مرتبط است و هر دو غار یکی می باشند این خود می تواند توجیهی برای باد ملامیی باشد که ازدهانه شرقی غـار بـه بیـرون  می وزد و نشانگر این است که غار چاه دیو با فضای آزاد مرتبط است. ما مسیر دوم را که به سمت شرق می باشد جهت حرکت انتخاب می کنمی دیواره این مسیر با  سنگهای آهکی پوشیده شده اسـت و برخی از آنها شکل قندیل را به خود گرفته اند در طی مسیر چاههای عمیقی وجود دارد که انتهای ها آن مشخص نیسـت و صـدای آب از برخی از ها آن به گوش می رسد. دهانه برخی از آنها با قندیل هـای سسـت آهکـی پوشـیده شـده اسـت و بسـیار خطرنـاک  می باشند، بطوری که اندکی بی احتیاطی موجب سقوط بدرون این چاه ها می گردد. ما به دلیل نداشتن وسایل و لوازم غـار نـوردی و همچنین کم بودن نفرات و خطرناک بودن مسیر از ادامه راه منصرف می شومی و برمی گردمی. غار در مسیر رودخانه واقـع شـده است و در معرض سیلاب می باشد. سپاه پاسداران منطقه دامغان در جریان یک مانور نظامی در زمان جنگ تحمیلی کـه در اطـراف این غار انجام داد اطراف دهانه ورودی این غار را خاکریز ریخته است تا تجهیزات و خودروهای آنـان بـه داخـل چـاه سـقوط نکننـد

وجود این خاک ریز تا اندازه ای مانع ورود سیلاب به داخل غار شده است ولی شن و خاک فراوانی که از این خـاکریز بـه داخـل چـاه ریخته است باعث شده دهانه شرقی غار کاملاً بسته شود بطوری که امروزه از باد شدیدی که از این دهانه با صدای زوزه مانندی بـه بیرون می وزید و فانوس اهالی کنجکاو را خاموش می کرد خبری نیست.

متاسفانه امروزه به علت عدم حفاظت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری این غار باشکوه زیرزمینی در معرض انهـدام قـرار گرفتـه است بطوری که حفاریهای غیر مجاز در بالای غار و همچنین ورود شن و خاک فراوان به داخل غـار باعـث شـده دو دهانـه از سـه دهانه غاربسته شود.

 امید می رود با همکاری و مساعدت کارشناسان خبره سازمان میراث فرهنگی رابطه این غار با غار دوم که در شـمال آن واقـع شـده است مشخص شود و مسیرهای متعدد این غار مرموز طی شده و انتهای خروجی ها آن مشـخص گـردد و ا یـن مکـان محلـی جهـت انجام تحقیقات زمین شناسی در خدمت افراد محقق و علاقمند قرارگرفته و مرکزی جهت توسعه صنعت گردشگری ایـن شهرسـتان شود تا از خطر انهدام و تخریب بیشتر، محفوظ بماند.