بانکداری الکترونیک

بانک و بانکداری در گذر زمان:

در یونان باستان ثروتمندان جواهرات، مازاد پولهای فلزی که عموماً از فلزات گرانبها ساخته شده بودو سایر اشیاء قیمتی خویش را به منظور حفاظت از دستبرد سارقان، با پرداخت کارمزدی به صورت امانت به معابد می سپردند و معابد بخشی از پولهای فلزی را برای مدت معینی در قبال دریافت کارمزدی به افراد نیازمند قرض می دادند.

ارایه درگاه پرداخت ePayBank.ir برای اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی دریافت درگاه بانکیکلیسای رومیان نیز در قرون وسطا مانند معابد عمل می کرد اما فلیپ چهارم شاه فرانسه، به نقش بانکی کلیساها خاتمه داد.تحول بانکداری را باید از ایتالیای قرن دوازدهم میلادی جستجو نمود و در این تحول خانواده لومباردها نقش بسیاری داشتند. پس از لمباردها می توان از زرگرهای لندن یاد کرد.پس از بحران مالی 1673 در دوره چارلز دوم احساس نیاز به بانک در محافل بازرگانیو سیاسی، منجر به تاسیس بانک انگلستان در سال 1694 شد. پس از آن کشور های نظیر هلند، سوئدو آلمان نیز به تاسیس بانکهاو موسسات مالی متعددی پرداختند.بانک شاهی ایران به عنوان اولین بانک ایران بشمار میآید که در سال 189 با فرمان سلطنتی ملکه ویکتوریای بریتانیا و به امتیاز دولت ایران تاًسیس گردید. این بانک سالها بعد به بانک بریتانیایی خاورمیانه (BBME) تغییر نام ادو امروزه به نام بانک اچ اس بی سی خاورمیانه شناخته میشود.

سیر تحویل فناوری اطلاعات در صنعت بانکداری

فناوری اطلاعات در بانکها طی دوره های چهارگانه به تکامل رسیده است، هر یک از دوره ها بر جنبه متفاوت از کار دلالت دارند، در هر دوره توسعه فناوری اطلاعات باعث شده است که کامپیوترو نرم افزار تا حدی جایگزین انسان و کاغذ شده است. هر دوره از تکامل، به مدیران سیستم بانکی این امکان را اده است که اوقات تلف شده را در شرایط کار رقابتی به حداقل برسانند و در گسترده بالاتری به رائه خدمات بپردازند.این دوره های چهار گانه عبارتند از:

دوره اول: اتوماسیون پشت باجه :

در این دوره صرفاً اطلاعات بانکی شعب در سیستمهای اطلاعاتی مرکزی ثبت می شد. نحوه ارسال اطلاعات به رایانه های مرکزی در وایل به صورت ارسال گزارش روزانه کارکرد شعبه به صورت کاغذ بود که با پیشرفت اتوماسیون پشت باجه باعث گردید به جای ارسال کاغذ به مرکز از نوارهای مغناطیسی استفاده گرد. اثرات این دوره ایجاد دقت و سرعت در موازنه حسابها و حذف دفاتر کارتهای حساب در بانکها بود.اما تاثیری د رفاه مشتریان بانکها ایجاد نکردو تاثیر رقابتی نیزبین بانکها برجای نگذاشت.

دوره دوم: اتوماسیون پشت باجه

در این دوره دستگاهایی شبیه کامپیوترهای شخصی به صورت ترمینال که به کامپیوتر سرور داخل شعبه متصل بودند در اختیار کارمندان بانکها قرار گرفت، نحوه کار به این صورت که اطلاعات مشتریانو کارکرد روزانه شعبه به صورت جزیره ای (غیر متمرکز) در کامپیوتر شعبه ذخیره می گرد و در پیان روز از طریق خطوط مخابراتی استیجاری Leased Line یا Dialup به رایانه های مرکزی بانکها منتقل می گردید. در این دوره کارمندان به صورت لحظه ای به اطلاعات حسابها و مشتریان شعبه خود دسترسی داشتند.

از معایب این دوره می توان عنوان نمود که دسترسی به اطلاعات سایرمشتریان در شعب دیگر مقدور نبود. شبکه های مخابراتی در انحصار شرکتهای دولتی که استفاده از آنها محدود و پرهزینه بود مشکل عمده بود .استفاده از کاغذ کم شده اما پرسنل بانکها کاهش نیافت. وجود نرم افزارهای غیریکپارچه از معضلات این دوره بوده است.

دوره سوم: متصل کردن مشتریان به حسابهایشان:

در این دوره مشتری با استفاده از تلفن و یا مراجعه به دستگاه های خودپرداز و استفاده کارتهای مغناطیسی می توانستند به حسابهای خود دسترسی داشته باشند و عملیاتهای انتقال وجه ، برداشت وجه و مشاهده مانده و صورتحساب حسابهای خویش را به صورت الکترونیکی انجام دهند. از این دوره تا حدودی سالنهای انتظار بانکها به تدریج خالی از صفهای طولانی شد ولیکن هنوز به نیروی انسانی جهت رائه خدمات بانکی پشت باجه وجود داشت. مشتریان از دریافت خدمات بانکی به صورت حضوری احساس رضایت بیشتری می کردند. پول کاغذی هنوز رواج داشته واریزو دریافت وجه نقد همچنان یکی از فشارهای کاری روزانه بود. به دلیل در دسترس بودن 7 در 24سیستمهای تلفن بانک و خودپرداز، محدودیت ساعت کاری بانکها دیگر جزء دغدغه های مشتریان نبود. صرفه جویی در مصرف کاغذ و رائه خدمات غیر حضوری برخی از خدمات بانکی، برای بانکها سودمند بود و گسترش ظرفیت کاری برای بانکها ارزان تمام می شد. در این دوره مشتریان فقط عملیاتهای بانکداری خرد خویش را توسط سیستمهای مکانیزه انجام می ادندو کمکان برای دریافت خدمات بیمه ای، تسهیلاتو غیره به بانکها مراجعه می نمودند. سیستمهای ماشینی همچنان به صورت جزیره ای و سیستمهای ارتباطی مشتریان با حسابهایشان مثل خودپرداز، تلفن بانک توسعه یافت. به دلیل عدم ارتباط بین وجود سیستمهای جزیره ای وجود نیروهای انسانی به منظور این ارتباط همچنان ضروری بود. می توان گفت در این دوره تنها نیمی از عملیات بانکی مکانیزه یا الکترونیکی شدند. یکی از مشکلات عمده این دوره سیستمهای جزیره ای و ناهماهنگی در رایه خدمات بانکی به مشتریان ، نبود خطوط ارتباطی مطمئنو پروتکلهای ارتباطی لازم به منظور اتصال مشتریان با بانکها بوده است.

در این دوره علاوه بر اینکه امکان رائه خدمات بانکی از طریق خودپردازو تلفن بانک به دلیل نبودن شتاب (شبکه تبادل اطلاعات بانکی) برای سایر مشتریان بانکها مقدور نبود بلکه به دلیل متمرکز نبودن کلیه اطلاعات مشتریان بانک در مرکز، مشتریان شعب دیگر بانک نیز نمی توانستند از خدمات سراسری خودپرداز و تلفن بانک استفاده نمایند. البته در پیان این دوره برخی از بانکها با ایجاد شبکه جزیره ای یا عنکبوتی بین شعب خود امکان ارائه خدمات بانکی از طریق خودپرداز برای تمامی مشتریان خود را فراهم نمودند، ولیکن به دلیل هزینه های بستر مخابراتی و مشکلاتی که این نوع شبکه داشت عملاً مورد استقبال تمامی بانکها قرار نگرفت.دوره چهارم: یکپارچه سازی سیستمها و مرتبط کردن مشتری با تمامی عملیات بانکهای: Banking Core

بمنظور یکپارچه نمودن سیستم بانکی اقدام به طراحی و پیاده سازی بانک اطلاعات Data base متمرکز، نرم افزارهای مدلهای کسبو کار به صورت Web Base ، متمرکز نمودن سمانه ها وسرویسهای بانکیو نصب آنها برروی سرورهای مستقر در مرکز اده Data Center صورت پذیرفت. در این مدل پس از تعریف اطلاعات پایه مشتری در سیستم و اختصاص کد مشتری (Customer ID) تمامی سپرده ها، تسهیلات، کارتهای بانکی و خدمات مورد درخواست به کد مشتری متصل گردید.

در این دوره به دلیل متمرکز شدنو یکپارچه سازی بانک اطلاعاتو سرویسهای بانکی، مشتری قادر می باشد که اکثر خدمات بانکی مورد نظر خود را از تمامی شعب بانک دریافت نماید، این امر باعث گردید که اقدام به طراحی سامانه های سخت افزاری و نرم افزاری جهت رائه خدمات بانکی بدون حضور مشتری در شعبه فراهم گردد.همچنین به دلیل متمرکز شدن اطلاعات مشتریان و حسابها در مرکز این امکان فراهم گردید که بانکها و شرکتها اقدام به تولید سیستمهای هوش تجاری، مبارزه با پول شوییو اعتبار سنجی را بعمل آورند که نتیجه آن باعث شد که نظارت، ارزیابی و پایش و استخراج اطلاعات مورد نظر به صورت متمرکز در کمترین زمان صورت پذیرد و تهیه گزارشات لحظه ای از وضعیت منابع و مصارف بانک نیز جهت تصمیم گیری و برنامه ریزی مدیران ارشد بانک فراهم گرد.

پیدایش این دوره با ایجاد شتاب (شبکه تبادل اطلاعات بانکی) همزمان گردید. در شبکه شتاب با بکارگیری از بستر مخابراتی کشور و راه اندازی شبکه اختصاصی بانکی این امکان فراهم گردیده که که از طریق نرم افزار مدریت تراکنشها که برروی مرکز داده Data Center بانک مرکزی نصب می باشد ، بانکها بتوانند خدمات کارتی بین بانکی ر از طریق درگاه های بانکداری الکترونیک (خودپرداز، تلفن بانک، اینترنت بانکو غیره) به سایر مشتریان بانکهای دیگر نیز ارائه نمایند.

قبل از راه اندازی این شبکه بانکهای می توانستند فقط به کارتهای مشتریان خود خدمات بانکی را ارائه نمایند.