زندگی روستایی در  استان البرز

آیا تعریف روستا را به یاد دارید؟

هر چند امروزه بیشتر ساکنان استان البرز به شیوه روستایی زندگی نمی کنند اما روستاها نقش قابل توجهی در تامین نیازهای غذایی مردم ایفا می کنند.

زندگی روستایی در استان البرز به دلیل نزدیکی و ارتباط زیاد با شهرها، بهبود درامد روستاییان و اسکان مهاجران غیر بومی رنگ و جلوه شهری پیدا کرده است که از آن به عنوان شهرگرایی در زندگی روستایی یاد می شود.

هیدروپونیک یک سیستم جدید کشاورزی است که کشت محصولات در شرایط گلخانه ای و داخل آب انجام می گیرد و ریشه گیاه داخل آب است و املاح مورد نیاز به آب اضافه می شود.

پراکندگی روستاهای استان البرز، تحت تاثیر نزدیکی به نقاط شهری، وضعیت ناهمواری، میزان دسترسی به آب و راه های ارتباطی قرار دارد.

شکل روستاها: شکل روستاهای استان البرز از نوع متمرکز است. در دشت های استان البرز هسته اولیه روستا از منابع آب تبعیت می کند که به دلیل نبود موانع طبیعی، خانه های مسکونی در تمامی جهات گسترش یافته است و با افزایش جمعیت، زمین های کشاورزی اطراف به محل سکونت تبدیل شده اند. اغلب روستاها شکل مدور دارند و باغ ها و زمین های کشاورزی دور تا دور این روستاها قرار گرفته است.

در مناطق کوهستانی و کوهپایه ای به دلیل موانع طبیعی، محدودیت آب و خاک اغلب روستاها در امتداد رودها و محل تلاقی دره های کوهستانی شکل گرفته اند و روستاها شکل طولی ( خطی ) دارند، تعدادی از روستاها نیز به صورت پلکانی در دامنه رو به آفتاب نواحی کوهستانی ساخته شده اند.

مصالح مورد استفاده در مساکن روستایی: باید توجه داشت که مساکن روستایی تفاوت عمده ای با خانه های شهری دارند، زیرا مسکن در روستا نه تنها محل سکونت و استراحت افراد خانوار است، بلکه بخشی از فعالیت اقتصادی خانواده نیز در آن انجام می گیرد.

مصالح مورد استفاده در خانه های روستایی از شرایط اقلیمی، مصالح وجود در محیط و وضعیت اقتصادی ساکنان آن پیروی می کند.

در مناطق کوهستانی بیشترین مصالح مورد استفاده، سنگ و گل است که برای جلوگیری از نفوذ سرما و اتلاف حرارت خانه ها با دیوارهای ضخیم ساخته شده و سقف صاف خانه ها نیز به منظور جذب حداکثر انرژی خورشید است. در دشت های جنوبی استان بیشتر از خشت و گل به عنوان مصالح خانه های روستایی استفاده شده است.

امروزه به دلیل دسترسی سریع و آسان به شهرها و اجرای طرح های مقاوم سازی مسکن روستایی، مصالح مورد استفاده در خانه های روستایی تفاوت چندانی با شهر ندارد.

منابع درآمد روستاییان

خاک حاصلخیز، اقلیم مناسب و وجود منابع آب به ویژه در دشت های استان البرز زمینه بسیار مناسبی را برای انواع فعالیت های کشاورزی ایجاد نموده است.

فعالیت اصلی روستاییان در مناطق کوهستانی باغداری است. دامداری سنتی، زنبورداری و کشت غلات نیز بخشی از درآمد آنها را تشکیل می دهد. امروزه زنبورداری به صورت یک فعالیت تخصصی درامده و روز به روز در حال گسترش است.

تاثیر زندگی شهری بر روستاهای استان البرز

– برخلاف سایر نقاط کشور که با کاهش جمعیت روستایی رو به رو هستند، اغلب روستاهای استان البرز به دلیل اسکان مهاجران و کارگران کارگاه های صنعتی ( که روزانه بین محل کار و سکونت جا به جا می شوند )، با افزایش جمعیت مواجه هستند.

– ساختار اجتماعی روستاها تغییر کرده و غالب روستاها از ساکنان بومی و مهاجر تشکیل شده اند.

– نزدیکی به بازارهای مصرف و افزایش روز افزون جمعیت باعث شده اغلب روستاها با تغییر کشت سنتی و بومی به سوی کشت محصولات سودآور ( تجاری ) روی بیاورند.

– در مناطق ییلاقی و خوش آب و هوا، اکثر باغ ها و زمین های مرغوب توسط سرمایه داران شهری خریداری شده و با احداث بناهای ویلایی، معماری و چهره سنتی روستاها دگرگون شده و ساختار دوگانه ای پدید آورده است.

زندگی عشایری استان البرز

وجود کوه های مرتفع و دشت های وسیع با مراتع مناسب در جنوب استان البرز شرایط مساعدی را برای زندگی عشایری فراهم کرده است اما امروزه زندگی عشایری به دلیل مشکلات و سختی های آن رونق گذشته را از دست داده است و بیشتر عشایر اسکان یافته اند.

در استان البرز 234 خانوار عشایری وجود دارد که در مجموع 1233 نفر را شامل می شوند.

طایفه های ( کلهر، عرب ، صحنایی ، کله وند ، سنگ سری ، مغان ، فشند ، علمدار ، الیکایی ) مهم ترین عشایر استان هستند که شهرستان های طالقان و بخش آسارا محل ییلاق و بخش های اشتهارد، کمال شهر و بخش مرکزی ساوجبلاغ و تنکمان محل قشلاق عشایر استان می باشد.

مقایسه جامعه عشایری استان البرز با سایر نقاط کشور نشان می دهد عوامل محدود کننده انسانی مانند شهرها و روستاها، راه های ارتباطی، راه آهن سراسری و واحد های صنعتی عرصه فعالیت را بر عشایر تنگ کرده و موجب شده است روز به روز از تعداد انها کاسته شود و نتوانند به طور کامل بین نقاط شمالی و جنوبی ییلاق و قشلاق کنند و در حال حاضر تنها در محدوده مشخصی فعالیت می کنند.