اختلالات ناشی از عوامل محیطی در بدن انسان

در طب محیطی به بررسی اختلالات شایع و ناشی از عوامل محیطی در بدن انسان پرداخته میشود. مطالب موجود در این مقاله عبارتند از :
گرمازدگی
سرمازدگی
غرق شدگی
مسمومیت بامونواکسید کربن
زنبور گزیدگی
عقرب گزیدگی
مارگزیدگی
هاری
جراحت الکتریکی
گرمازدگی

برای درج آگهی تجهیزات پزشکی و تبلیغ سایت خویش میتوانید در MyCityAd.ir عضو شوید.
در روزهای گرم تابستان فعالیت در هوای گرم میتواند طیفی از بیماریهای مرتبط با گرما را ایجاد کند. این بیماریها عبارتند از
گرفتگی عضلات ناشی از هوای گرم؛
خستگی گرمایی؛
و شوک گرمایی
در هوای گرم بدن از مکانیسم فیزیولوژیک عرق کردن برای خنک نگه داشتن دمای بدن استفاده می کند. وجود شرایط زیر برای فعال بودن این مکانیسم لازم است
وجود مایعات کافی در بدن؛
جریان داشتن هوا در سطح پوست؛
رطوبت کم هوای بیرون جهت بخار شدن مایع عرق
فعالیت در هوای گرم توانایی بدن در خنک کردن خود را محدود می کند و علائم گرمازدگی ایجاد میشود.
علاوه بر گرمی هوا، رطوبت هوا از فاکتورهای مهم مختل کننده سیستم خنک کننده بدن است.
اگر رطوبت هوا زیاد باشد عرق بدن نمیتواند به بخار تبدیل شود و در نتیجه مکانیسم خنک کننده دمای علائم گرمازدگی بدن به خوبی کار نمیکند
علائم گرمازدگی
به دنبال عرق کردن زیاد و از دست دادن مایعات عالئم زیر ایجاد میگردد
انقباضهای عضلانی: (اسپاسمهای شدید که بصورت ناگهانی در عضلات دست و یا پا ایجاد میشود(
ضعف؛
گیجی؛
تهوع و استفراغ؛
سردرد؛
پوست رنگ پریده؛
و ضربان قلب تند
درمان گرمازدگی
متوقف کردن فعالیت در هوای گرم؛
انتقال به یک محیط خنکتر؛
و مصرف مایعات فراوان سنگ بنای درمان خستگی گرمایی است
معمولا علائم گرمازدگی با مصرف مایعات و الکترولیت (دوغ و ماست شور) برطرف می شود. با استفاده از استامینوفن و یا بروفن انقباضهای عضلانی را نیز می توان کنترل کرد.
اگر تهوع و استفراغ مانع نوشیدن مایعات می شود تزریق وریدی مایعات ضروری است
شوک گرمایی
در صورتیکه فرد در محیط گرم همچنان به فعالیت ادامه دهد و دمای بدن به بیش از 14 درجه سانتی
گراد برسد مکانیسم عرق کردن متوقف می شود.
علائم گرمازدگی به سمت شوک گرمایی پیشروی می کند. شوک گرمایی یک حالت اورژانس است که
می تواند منجر به مرگ شود
شوک گرمایی علائم شوک گرمایی
ضربان سریع نبض؛
کوتاهی تنفس؛
کاهش عرق؛
کاهش ادرار؛
گیجی- اختلال هوشیاری؛
و نهایتا کوما
درمان شوک گرمایی
انتقال فرد به محیط خنک
در آوردن لباسها
خوراندن مایعات و الکترولیتها در صورت عدم پاسخ فوری فرد آسیب دیده باید به یک مرکز درمانی منتقل شود
معمولا تمام افرادیکه در محیط گرم فعالیت و یا ورزش میکنند در معرض ابتلاء به گرمازدگی قرار دارند اما افراد زیر مستعدتر میباشند. کودکان مستعد گرمازدگی« شیرخواران و بچه های کوچک – به دلیل اینکه مکانیسم خنک کننده بدن آنها هنوز کامل نشده است؛ افراد مسن؛ افرادی که از داروهای ضد افسردگی و آرام بخشها استفاده میکنند)مکانیسم عرق کردن را مختل می کنند؛ افرادی که الکل مصرف میکنند و افراد چاق
پیشگیری از گرما زدگی
با استفاده از راهکارهای زیر می توان از بروز گرمازدگی جلوگیری کرد
پوشیدن لباسهای سبک با رنگ روشن؛ استفاده از کلاه های پهن؛
استفاده از کرمهای ضد آفتاب با فاکتور حفاظتی 03 و بالاتر؛
مصرف مقادیر فراوان مایعات (روزانه نوشیدن 8 لیوان آب در تابستان توصیه می شود)؛
استفاده از مایعات شور مانند دوغ یا آب میوه در صورت عرق کردن؛
و اجتناب از فعالیتهای ورزشی در روزهای گرم
علائم گرمازدگی :
خون ریزی ، ادرار تیره ، درد عضلات ، لرزش عضلات
سرمازدگی
توانایي بدن در مقابله با سرما بسیار كمتر از توان آن براي مقابله با گرما است و در واقع روش اصلي براي گرم نگه داشتن بدن استفاده از لباس و پوشش مناسب است .
علاوه بر این عواملي است مثل خستگي , تغذیه نامناسب , سابقه بیماري (مرض قند , بیماري قلبي – عروقي یا تنفسي , …) , مصرف داروهاي خاص (مثل داروهاي فشارخون) , و از همه مهمتر مصرف الكل، نامناسب بودن لباس و پوشش فرد و عوامل مختلف دیگري نیز باعث مستعد شدن فرد به كاهش درجه حرارت بدن و آسیب هاي ناشي از آن خواهد بود
عدم تحرك براي مدت طولانی ( مثل سربازان داخل سنگر ) به علاوه ي سرد بودن هوا , رطوبت بالا , وزیدن باد و خیس بودن لباس ها نیز باعث مستعد شدن فرد و بروز سریع تر و شدیدتر آسیب هاي ناشي از سرما خواهد شد
مهم : در موارد آسیب هاي ناشي از سرما نیز پیشگیري بر درمان مقدم است و با رعایت اصول مقابله با سرما حتي در بدترین شرایط آب وهواي نیز مي توان از بروز آنها جلوگیري كرد
نكته : رطوبت هوا به همراه وزش باد باعث از دست رفتن درجه ي حرارت بدن مي گردد .به ویژه هرچه سرعت باد بیشتر باشد , كاهش درجه حرارت بدن سریع تر خواهد بود . وزش باد تند در یك آب و هواي سرد و مرطوب به سرعت باعث كاهش درجه حرارت بدن فرد خواهد شد
كاهش عمومي درجه حرارت بدن (هیپوترمي یا افت دماي بدن(
در برخي شرایط مانند قرار گرفتن طولانی در معرض آب و هواي بسیارسرد و یا غوطه ور شدن در آب بسیار سرد , بدن توانایي تولید حرارت لازم براي مقابله با سرماي محیطي را ندارد و در نهایت دچار كاهش دماي عمومي بدن مي گردد . به این حالت اصطلاحا هیپوترمي گویند .
در این حالت هیپوتالاموس مغز دچار بدكاري مي شود و بدن قادر به كنترل دماي قسمت مركزي خود نیست و درجه حرارت حرارت مركزي بدن از 03 درجه به كمتر از 03 درجه سانتي گراد خواهد رسید .افراد سالخورده و ضعیف بخصوص اگر لاغر , خسته و گرسنه هم باشند مستعد هیپوترمي هستند.
علائم و نشانه ي این افراد عبارت است از
ابتدا بدن آنها دچار لرز مي شود
پوست سرد وخشك مي شود
نبض كند مي گردد
تعداد تنفس بیمار كمتر از حالت طبیعي مي شود
درجه حرارت بدن به 35 درجه یا كمتر مي رسد
خواب آلودگي ظاهر مي شود كه ممكن است به ُكما منجر شود
ممكن است ایست قلبي رخ دهد
سایر علائم عبارتند از
پوست سرد : یكي از علائمی كه دلالت بر افت دماي بدن و بروز حالت هیپوترمي دارد .( به ویژه سرد بودن پوست شكم(
لرز : از واكنش هاي دفاعي بدن براي گرم كردن خود است و بدن بطور خودكار سعي مي كند تا با افزایش كار عضلات حرارت بیشتري تولید كند و دماي قسمت مركزي خود را ثابت نگه دارد .اما با پیشرفت آسیب و كاهش بیشتر دماي بدن , این واكنش دفاعي نیز مختل مي شود
گیج و منگ شدن مصدوم و از دست دادن قدرت قضاوت وتصمیم گیري و از دست دادن هماهنگي حركات و فعالیتهاي بدني
مهم : مصرف الكل باعث تشدید این حالت مي گردد
اشكال در تكلم و صحبت كردن و همچنین سفتي و انقباض عضالني از دیگر علائم هیپوترمي مي باشد
علائم سرمازدگی :
ضعف weakness ، اختلال شناخت confusion ، تنفس آرام slow breath، شوک
علل سرمازدگی :
زمستان ، عدم استفاده از لباس کافی ، زمستان سرد
غرق شدگی
غرق شدگي یكي از علل مرگ ومیر بچه ها و نوجوانان است . عوامل زمینه ساز عبارتند از : بیماري صرع , عقب ماندگي ذهني , نداشتن آشنایي كافي با قوائد شناگري , افزایش استفاده از قایق هاي روباز و تندرو به خصوص شنا در مناطق حفاظت نشده هیچگاه فكر نكنید كه كسي كه زیر آب مانده ) حتي براي چند دقیقه ( احتمالا مرده است . بعضي از افراد بعد از حتي نیم ساعت كه زیر آب ماندشان در اب سرد گذشته است , زنده مانده اند.این امر به این علت امكان پذیر است كه در آب سرد , روند سوخت وساز بدن كند شده و مغز مي تواند با وجود فقدان اكسیژن براي مدت طولانی تري زنده بماند
اقدامات اولیه
در مواجهه با فرد غرق شده , باید ابتدا وي را به كمك وسائلي از قبیل حلقه نجات , تكه الوار یا طناب بلند از آب خارج كرد . مستقیما اقدام به نجات مصدوم كند كه اولاا باید این نكته را در نظر داشت كه تنها زماني فرد يتواند دوره آموزشي نجات غریق را گذرانده باشد , چرا كه امكان غرق شدن یك ناجي فاقد صلاحیت , بسیار زیاد است
وقتي كه فرد غرق شده را از زیر آب بیرون مي آورید , شروع به تنفس دهان به دهان نمایید و در همین حال سعي كنید كه فرد غرق شده را به سمت ساحل یا خشكي ببرید باید بلافاصله پس از خروج مصدوم بیهوش از آب , ابتدا دهان وي را از گل و لای و شن پاك كرد .
نباید وقت را براي خارج كردن آب از ریه ها و معده هدر داد .
به وضعیت تنفسي و ضربان قلب دقت شود . در صورتي كه مصدوم تنفس و ضربان قلب نداشت به CPR سرعت عملیات احیاي قلبي ریوي را شروع مي كنیم. مجددا تاكید مي شود , نباید وقت را براي خارج كردن آب از ریه ها تلف كرد , چرا كه با دادن تنفس مصنوعي قوي و مناسب تمام آب از ریه ها جذب بدن مي شود .در اوایل , تنفس مصنوعي قدري مشكل است ولي با جذب آب به بدن , تنفس دادن راحت تر مي شود.
اگر طي عملیات احیا فرد مصدوم استفراغ كرد , فورا او را به پهلو , وضعیت بهبودي (ریكاوري) برگردانده تا مواد مستفرغه وارد ریه ها نشود . گاه ممكن است طي تنفس مصنوعي مقداري هوا وارد معده شود كه خطر استفراغ دارد . در چنین مواردي فرد مصدوم را به شكم خوابانیده و دست هاي خود را به صورت ضربدر به دور شكم حلقه نماید و مختصري بالا بكشد تا هوا و آب از معده اش خارج شود . باید توجه داشت این عمل تنها در مواردي كه اشكال تنفسي وجود دارد انجام شود. در فردي كه به داخل آب هاي كم عمق شیرجه رفته و با سر به زمین برخورد كرده است , خطر قطع نخاع گردني و فلج اندام ها وجود دارد .
در مواجهه با چنین مواردي هنگام جابجایي و عمل احیا , باید بسیار احتیاط نموده و سعي كرد تا كوچكترین حركتي به سر و گردن وي وارد نشود. همچنین در صورت نیاز به عملیات احیاي قلبي ریوي باید از مانور فشار به فك استفاده كرد تا از آسیب به نخاع و ستون فقرات جلوگیري شود
نكته بسیار مهم
كلیه افراد غرق شده پس از نجات و اقدامات اولیه حتي اگر کاملا هوشیار باشند , باید به سرعت به بیمارستان منتقل شوند , چرا كه آب جذب شده مي تواند عوارض خطرناك و كشنده اي براي فرد داشته باشد
علل غرق شدگی :
تشنج در آب ، مصرف الکل در زمان شنا ، ناتوانی در شنا کردن
علائم غرق شدگی :
پوست آبی ، سیانوز ، درد قفسه سینه، اختلال شناخت، تنفس دشوار
مسمومیت با مونواکسید کربن
مونواکسید کربن گازی است بی رنگ و بی بو که براحتی منتشر می شود. مونواکسید کربن از طریق تنفس وارد ریه ها شده، به جریان خون رسیده و به گلبول های قرمز متصل می شود. گلبول قرمز وظیفه اتصال و انتقال اکسیژن را دارد، اما زمانی که مونواکسید کربن به آنها متصل می شود دیگر توانایی حمل اکسیژن را از دست می دهد. در این صورت خود به خود اکسیژنی از ریه جذب بدن نشده و بیمار با وجود استنشاق اکسیژن خفه
می شود برای پخش گاز در سراسر بدن حدود چهار تا شش ساعت زمان نیاز است؛ مدت زمانی که ما در
خواب هستیم و گاز سمی در حال پخش در هوای اتاق است. مسمومیت در کودکان سریع تر بروز کرده، اما در افراد مسن عوارض عصبی ناخوش بیشتری را بجا می گذارد.
جنین مادران باردار نیز می تواند دچار مسمومیت با مونواکسید کربن شود. علائم مسمومیت متنوع است. شایع ترین عالئم شامل سردرد، احساس گیجی، تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال می شود.
البته بیماران با تشخیص ابتلا به عفونت های ویروسی یا مسمومیت غذایی مرخص می شوند. باید دقت داشت که این بیماران تب نداشته و دسته جمعی مبتلا می شوند. اگر پیگیری از نظر تماس با گاز شهری و دیگر سوخت های فسیلی مانند تماس با دود ماشین از آنها گرفته شود، تشخیص به بیراهه نمی رود.
اغلب آزمایشگاه های بیمارستانی و غیربیمارستانی توانایی شناسایی را ندارند یا دسترسی به آن مقدور نیست.
در صورتی که شرایط مصدوم به احتمال مسمومیت با مونواکسید کربن داللت دارد باید بسرعت و بدون معطلی برای تشخیص از محیط آلوده خارج شده و به بیمارستان منتقل شود.
درمان اصلی در بیمارستان با تجویز اکسیژن با غلظت بالا شروع می شود.
بسیاری از بیماران نیازمند اکسیژن با فشار بالا هستند که تعداد محدودی از مراکز درمانی به آن دسترسی دارند
متاسفانه تعدادی از مصدومان مسمومیت با مونواکسید کربن دچار عوارض تاخیری می شوند. از دست رفتن حافظه، اختلال شخصیتی، پرخاشگری، بی قراری و حتی کوری از دیگر عوارض تاخیری گزارش شده است.
با وجود تحقیقات فراوان افراد در معرض خطر چنین عوارضی مشخص نیستند، اما مسلم است که هر چه علائم اولیه شدیدتر باشد خطر بروز عوارض بیشتر است
ـ باید قبل از استفاده از وسایل گرماساز از کارکرد صحیح آن اطمینان داشت. ایمنی باید در مورد عدم نشت گاز و تولید گاز مونواکسید کربن صورت گیرد
ـ افرادی که دچار مسمومیت با این گاز می شوند، نباید به محل بازگردند، مگر این که سیستم گرمایشی بخوبی بررسی و معاینه شده و نقایص برطرف شود
ـ هرگز در فضای بسته ماشین را برای مدت طولانی روشن نگذارید. گاز مونواکسید کربن هیچ نشانه ای ندارد و بدون این که فرد متوجه شود وی را مسموم می کند
علائم مسمومیت با مونواکسید کربن :
اختلال تنفس ، تنفس کوتاه ، تنفس سریع، کوما، شوک
زنبور گزیدگی
گزیدگی زنبورهای زرد، سرخ و عسل معموالا دردناک است، ولی خطرناک نیست. زنبورهای عسل بدنی زرد یا سیاه و سفید و کرکی دارند در حالی که زنبورهای وحشی خرمایی یا قرمز رنگ هستند و بدنشان فاقد کرک بوده و کمی باریکتر است.
زنبورهای وحشی می توانند چند بار انسان را بگزند، در حالیکه زنبورهای عسل هنگام نیش زدن، نیش خود را در پوست به جای می گذارند و بلافاصله می میرند. تنها زنبوری که نیشش را در بدن انسان به جای می گذارد، زنبور عسل است.
زنبور عسل پس از نیش زدن خواهد مرد، زیرا بر اثر نیش زدن، نیش و ضمایم آن که جزیی از بدن ظریف این حشره است از بدن او جدا می شود. بنابراین نیش زدن برای او خودکشی است و او بی جهت دست به خودکشی نخواهد زد، مگر زمانی که انتقام گرفتن را بر بقا ترجیح دهد
چگونگی ایجاد حساسیت به نیش زنبور
واکنشهای آلرژی نسبت به نیش زنبور بسیار شایع است. خطرناکترین و عمده ترین عامل آلرژی، نیش زنبورهای وحشی است و آلرژی نسبت به زنبور عسل که بیشتر در میان زنبورداران دیده می شود در رده دوم قرار میگیرد.
برای بروز آلرژی لازم است فرد یک بار به وسیله زنبور وحشی یا زنبور عسل گزیده شود، و سپس حداکثر تا ۶ هفته وقت می گیرد تا حساسیت بوجود آید. بنابراین در اولین گزش آلرژی رخ نمی دهد
علائم زنبور گزیدگی
نیش زنبورهای عسل حاوی هیستامین است که می تواند عالیم موضعی یا عمومی ایجاد کند. علائم گزش بستگی به میزان سم، حساسیت بدن به زهر و تا حدی محل گزیدگی دارد و می تواند به صورت یک واکنش عادی و معمولی، مسمومیت، حساسیتهای عمومی وسیع و حتی در موارد نادر به شکل واکنشهای شدید روانی باشد.
در اغلب موارد نیش زدن زنبور باعث تورم و درد در محل، به خاطر یک واکنش سمی غیرحساسیتی به زهر زنبور می شود. واکنشهای حساسیتی به نیش زنبور ممکن است خفیف باشد و با درد و قرمزی موضعی پوست همراه باشد. در عین حال ممکن است واکنشی عمومی تر به همراه تورم، کهیر و قرمزی باشد. در موارد شدیدتر ممکن است کل بدن دچار تورم شود، تورم عروقی منتشرشده، مشکل تنفسی و آنافیلاکسی شدید با شوک (شوک حساسیتی) و افت فشار خون بوجود آید. در یک فرد معمولی که به گزش یک واکنش عادی نشان می دهد، علایم به صورت درد، قرمزی، خارش و سوزش در محل است.
اگر مصدوم دچار گزشهای متعدد شده باشد، علایمی به صورت سردرد، تب، گرفتگی عضلات، خواب آلودگی و بیهوشی می توانند بوجود آیند.
بنابراین در چنین مواردی وقوع شوک را باید در نظر داشت. ورود زهر زنبور به بدن سبب گشاد شدن عروق و تنگ شدن راههای هوایی می شود
و دیگر علایم عبارتند از: افت شدید فشارخون، تورم زبان و گلو، تورم اطراف چشم، نبض تند، پوست سرد و مرطوب و رنگ پریده، تعریق، استفراغ، کبودی لبها، ضعف، تهوع و استفراغ، تشنگی، تنفس سریع و سطحی، خمیازه و تنفسهای مداوم و حتی بی قراری و تهاجم و حتی اختلال هوشیاری واکنش آلرژی نسبت به سم زنبور در طول ده دقیقه پس از گزیده شدن به وجود می آید. واکنشهای شدید حساسیتی تهدید کننده حیات در افراد دارای آلرژی شدید، در افراد مسن، افراد مبتال به بیماریهای قلبی و عروقی و در موارد گزشهای متعدد ممکن است روی دهد
درمان زنبور گزیدگی
در موارد واکنشهای خفیف به سم زنبور تنها مصرف قرصهای آنتی هیستامین کافی است، در حالیکه در موارد واکنشهای شدیدتر یا آنافیالکسی ممکن است برای احیای بیمار به تزریق آدرنالین، آنتی هیستامین، کورتون و تزریق سرم نیاز باشد.
همه افرادی که به نیش زنبور آلرژی دارند باید دست بندهای هشدار پزشکی ( که وجود حساسیت بر روی
آن ثبت شده است) و نیز یک سرنگ خودکار تزریق آدرنالین همراه داشته باشند
در زنبور گزیدگی ساده برای رفع درد و تورم می توان اقدامات زیر را انجام داد
اگر نیش را در محل می بینید با ناخن دو انگشت خود یا طرف کند یک چاقو آن را بیرون بکشید. برای این کار از موچین یا پنس استفاده نکنید، زیرا این کار باعث پارگی کیسه زهر و افزایش ورود آن به بدن می شود
محل نیش را با آب و صابون بشوئید و با یک محلول ضدعفونی کنید
روی عضو آسیب دیده کمپرس آب سرد یا قالب یخ بگذارید
در مواردی که بیمار به مسکن نیاز دارد، از آسپرین یا استامینوفن استفاده کنید
واکنشهای ازدیاد حساسیت در مواردی حتی با یک نیش هم در برخی افراد حساس ایجاد می شود و بالقوه می توانند کشنده باشند. در این حالت اگر مصدوم هوشیار است او را در وضعیتی قرار دهید که راحت تنفس کند، لباسهای تنگ را خارج و اطراف گردن و سینه او را آزاد کنید.
به او اجازه خوردن و آشامیدن ندهید و اگر تشنه است لبهای او را کمی خیس کنید. سعی نکنید که او را با منابع حرارتی به شکل مستقیم گرم کنید.
اگر بیهوش شده او را روی یک پتو بخوابانید و پاهای او را بالا بگیرید و لباسهای اضافی را خارج کنید. اگر نیاز به تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی دارد (احیاء قلبی و ریوی)، حتماا این کار را بکنید. پتو را روی او بیندازید تا گرم شود. اگر تجربه کافی دارید و داروی آدرنالین نیز در دسترس است و علت شوک هم نیش زدگی است، در
استفاده از آن تردید نکنید. اگر فرد دچار نیش زدگیهای فراوان در دست یا پا است و عالیمی در حال ظهور به نفع شوک می باشد، او را آرام بخوابانید، قسمت گزیده شده را بی حرکت و پایینتر از سطح قلب قرار دهید یک
نوار پارچه ای یا کمربند یا حتی بند ساعت را دور دست یا پا )در مورد سر و گردن این کار را نکنید.5 یا 10سانتیمتر بالای محل نیش زدگی ببندید. اگر محل نیش زدگی مفصل است نوار را بالای مفصل ببندید. نوار را زیاد تنگ نکنید، نبضها را کنترل کنید.
اگر تورم در حال بالا آمدن است نوار اول را باز و نوار دیگری را ۵ ۶ سانتیمتر بالاتر از محل قبل احتمالا به کاهش گسترش سم در بدن کمک می کند و سرانجام بیمار را نزد پزشک ببندید. این کار برسانید
گزیدگی در دهان یا گلو به علت تورم و انسداد راه هوایی خطرناک است.
البته می توانید برای جلوگیری از بروز تورم در ناحیه دهان و گلو به مصدوم یک قالب یخ بدهید تا بمکد و یک لیوان آب سرد تا بنوشد. زیرا سرما احتمال تورم را کم می کند
درمان به روش حساسیت زدایی
روشهای حساسیت زدایی از آلرژی نسبت به سم زنبور بسیار مؤثر هستند. در این روش درمانی معمولا به بهبودی کامل تزریقهایی برای حساسیت زدایی در یک دوره ۳ تا ۵ ساله انجام می شود که آلرژی منجر خواهد شد.
این درمان باید تنها در کلینیکهای تخصصی آلرژی انجام شود چرا که ممکن است واکنشهای شدیدی در هنگام تزریق به وجود آید. با استفاده از تست خراش پوستی می توان آلرژی فرد به سم زنبور وحشی یا عسل را تشخیص داد.
متأسفانه این تست به اندازه تستها برای مواد آلرژی زای تنفسی دقیق نیست. گاه مصونیت در برابر نیش زنبور عسل ایجاد می شود. بویژه در افرادی که مدام با این حشره در ارتباطند. برای مصونیت دست کم 30 نیش در سال لازم است.
علائم گزیدن زنبور عسل :
قرمزی محل گزش، تورم محل گزش، درد در محل گزش، تنفس دشوار ، تب
عقرب گزیدگی
(Scorpion) عقرب ها
وابسته به عنكبوتیان هستند .
در دنیا گونه هاي متعددي عقرب وجود دارد كه تنها تعدادي محدود براي انسان خطر ناك هستند.عقرب بیشتر در آب هواي گرم و شب ها فعال هستند و به این علت رعایت نكات ایمني در مورد جلوگیري ار عقرب گزیدگي به خصوص در مناطق گرمسیري و به هنگام تاریكي هوا اهمیت دارد .
مثل پوشیدن جوراب ، شلوار و كفش مناسب ، تكان دادن كفش و لباس قبل از پوشیدن و غیره
(Centruroides Sculpturatus) سم یكنوع عقرب به نام سنتروروئید اسكالپچراتوس شدیدا كشنده است (عقرب كوچك و زرد رنگ با یك توبركول كوچك روي پشت , و به طول2.5 تا 7.5 سانتیمتر , كه به آن عقرب جرار نیز گفته مي شود)
نكته : خطرناك ترین عقرب در ایران عقربي است به نام گاردیم كه محل زیست آن خوزستان است
علایم و نشانه ها
عموما در اندام ( دست و پا ) اتفاق مي افتد علایم زیر پس از چند دقیقه از گزش عقرب گزارش می شود
درد , تاول , قرمزي , تورم
با گذشت چند ساعت از گزش ، ممكن است علایم زیر در فرد مشاهده شود
تند شدن نبض
بالا رفتن فشار خون
سرگیجه ، حالت تهوع و استفراغ
بي اختیاري ادرار و مدفوع
تنگي نفس
تشنج
افزایش ترشح بزاق
عقرب گزیدگي اغلب خطر ناك نیست و تنها باعث بروز عالیم و نشانه ها موضعي در محل گزش ميگردد.
با این وجود باید كمك هاي اولیه ضروري را براي مصدومین انجام داد و خطر ناك بودن یا نبودن عقرب و شدت مسمومیت را به كادر درماني و پزشك واگذار كرد
كمك هاي اولیه
ارزیابي صحنه حادثه ، دور كردن یا پرهیز از خطر ، در خواست كمك در صورت لزوم
ارزیابي اولیه مصدوم و انجام مراحل ABC
و دیگر كمك هاي اولیه ضروري در صورت لزوم
بي حركت نگه داشتن مصدوم و ثابت نگه داشتن عضو گزیده شده
كمپرس سردنكته از گذاشتن یخ به صورت مستقیم بر روي اندام خود داري كنید
استفاده از دستگاه مكنده مخصوص جهت خارج كردن سم در صورت عدم وجود دستگاه مكنده مخصوص , استفاده از ساكشن و یا مكیدن محل گزش توسط دهان مي باشد
انتقال سریع به مركز درماني
در برخي موارد و در صورت شدید بودن مسمومیت در مراكز درماني از پادزهر سم عقرب براي خنثي سازي سم و درمان فرد استفاده مي شود .البته این كار باید با دستور پزشك و تحت نظارت مستقیم او انجام شود
در مورد بریدن و مكیدن محل زخم با دهان توافق نظر وجود ندارد . بعضي صاحب نظران با این كار مخالف هستند و عده اي استفاده از این روش را مجاز مي دانند در برخي از كتب بستن باالي محل گزش با هدف تاخیر در جذب سم توصیه شده است . براي این كار باید از پارچه , باند یا یك وسیله ي مناسب دیگر با عرض حداقل چهار تا پنج سانتي متر استفاده كنید. پارچه , باند یا وسیله مورد نظر را حدود پنج سانتي متر باالتر از محل گزش ( یعني قسمتي از اندام كه به تنه مصدوم نزدیك تر است ) ببندید
پارچه یا باند باید به حدي محكم بسته شود كه تنها باعث كندشدن جریان لنف و خون سیاهرگي در اندام مربوطه گردد . توجه داشته باشید كه این كار به هیچ وجه نباید باعث اخلال در جریان خون سرخرگي اندام مبتلا گردد .به این منظور , پارچه یا باند باید به صورتي بسته شود كه یك انگشت به راحتي از زیر آن عبور كند
و همچنین باعث قطع نبض در نقاط انتهایي اندام مبتلا نگردد
توجه : در صورت نزدیك بودن مراكز درماني بهتر است بدون فوت وقت و انجام اقدامات اضافي مصدوم را هر چه سریعتر به مراكز درماني منتقل كنید. گزیدگي عقرب در افراد پیر , كودكان , نوزادان و افراد مصدوم خطرناك تر است . همچنین اگر گزش متعدد یا نزدیك سر و صورت یا گردن مصدوم باشد , خطزناك تر از گزش اندام ( دست و پا ) خواهد بود .
به یاد داشته باشید كه عالیم گزیدگي با عقرب ” گاردیم ” در ابتدا بسیار خفیف و ناچیز است و همین مسئله اغلب باعث عدم مراجعه به موقع فرد به مراكز درماني مي گردد .
اما مراجعه به مراكز درماني لازم و ضروري است و تاخیر مي تواند منجر به بروز علایم مختلف مسمومیت , از بین رفتن بافت هاي بدن در محل گزش یا حتي در موارد شدید منجر به مرگ فرد گردد
علائم عقرب گزیدگی :
درد ، درد عضله، سردرد ، تهوع ، فشار خون، آریتمی
درمان عقرب گزیدگی :
کنترل تنفس ، کنترل اسپاسم ، آنتی توکسین
مارگزیدگی
مارگزیدگي از مواردي است كه خیلي باید در مورد آن هوشیارانه و با دقت عمل كرد چرا كه هر گونه غفلت ممكن است منجر به عوارض خطرناكي براي فرد مسموم شود .
مارها انواع گوناگوني دارند كه از این بین تنها تعداد معدودي سمي و خطرناك هستند . به یاد داشته باشید كه حتي مارهاي سمي نیز تنها براي دفاع از خود یا به قصد شكار از نیش و سم خود استفاده مي كنند
مارهاي سمي به گروه بزرگ تقسیم مي شوند
خانواده ي مارهاي مرجاني شامل مار مرجاني , كبري , ماهبا و غیره
خانواده ي افعي ها از جمله افعي , مارزنگي و غیره
نكته : هرگونه مارگزیدگي را باید سمي تلقي كرد مگر خلاف آن ثابت شود
حتما و در اسرع وقت به مراكز درماني منتقل كنیم تا تحت مراقبت هاي لازم مصدوم قرار گیرد
همانطور كه میدانید كلیه مارها سمي نبوده ودر واقع به دو دسته سمي و غیر سمي تقسیم مي شوند .
مارهاي سمي خود از نظر میزان سمي بودن یكسان نبوده و با هم فرق دارند
علائم و نشانه ها و بررسي بیمار
مشاهده مار
مشاهده ي سوراخ یا زخم در محل نیش زدگي
درد در محل گزیدگي , درد و سوزش شدید است
تورم , با گذشت زمان , تورم به سمت قسمت مركزي اندام و به طرف تنه ي فرد پیشرفت مي كند
قرمزي پوست و بروز تاول
قرمزي و تورم عروق لنفاوي در عضو گزیده شده و پیشرفت این قرمزي و تورم به سمت قسمت هاي مركزي بدن . لبه هاي این ناحیه بسیار دردناك و نسبت به لمس حساس مي باشند تهوع , استفراغ , سرگیجه و احساس ضعف، كاهش فشار خون
تب , لرز و تعریق
سوزن سوزن یا كرخت شدن نوك انگشتان و اطراف لب و دهان
خونریزي از بیني , وجود خون در ادرار یا مدفوع
تند شدن تنفس یا تنگي نفس
افزایش نبض
مشكل بینایي
اكثر گزیدگي ها در ناحیه دست و پاها اتفاق مي افتد . بنابراین توصیه مي شود ) در مورد مارهایي كه سم آنها از طریق اختلال در عملكرد دستگاه عصبي عمل مي كند , مانند مار كبري و مار مرجاني ( با استفاده از پارچه یا باندي كه حدود 1 تا 3 سانتي متر عرض داشته باشد , بالا و پایین محل گزیدگي را ببندید , كه البته این كار باید با رعایت اصول انجام شود . باند یا پارچه را طوري ببندید كه یك انگشت براحتي از زیر آن عبور كند و مانع مصدود شدن خون سرخرگي نشود
توجه : در صورتي كه محل گزش در نزدیكي مفاصل است , از قرار دادن نوار در دو سمت مفصل خودداري كنید و نوار مورد نظر را فقط در باالي زخم ) سمتي كه به تنه مصدوم نزدیك تر است ( ببندید
انتهاي زخمي را پایین تر یا هم سطح قلب قرار دهید . زیور آلات , ساعت یا لباس هاي تنگ را از اندام گزیده شده خارج كنید
استفاده از دستگاه پمپ مكنده ي مخصوص در 30 دقیقه اول مارگزیدگي توصیه مي شود . در صورتي كه پس از 3 تا 43 دقیقه بعد از گزیدگي به بیمار رسیدید , توسط ساكشن كردن مي توانید 33-53% زهر را خارج كنید . در صورت در اختیار داشتن محلول آنتي سپتیك یا صابون سطح زخم را با آن شستشو دهید
در نقطه گزیدگي و درست با همان عمقي كه نیش مار فرو رفته است معمولا خیلي سطحي و در حدود 4 میلی متر ) یک برش خطی بدهید.
هیچ گاه روي ناحیه را برش ضربدري ندهید زیرا این كار ریسك بریده شدن اعصاب و عروق خوني را افزایش مي دهد زخم باید حدود 20 دقیقه ساكشن شود . در صورتي كه نجات دهنده خود زخم بازي در دهان یا اطراف
دهان داشته باشد , باید از این كار اجتناب نماید .
مایع زخم كه توسط ساكشن دهاني خارج مي گردد , باید مرتبا دور ریخته شود . با این حال اگر احتمالا بلعیده شد , جاي نگراني نیست , زیرا زهر در معده بي اثر مي شود
در صورت امكان اطلاعات صحیحي در مورد شكل مار به دست آورید . هرگز به بیمار اجازه ندهید كه راه برود . مصدوم را سریعا به مراكز درماني منتقل كنید
نكته : استفاده از كمپرس سرد در مار گزیدگي ممنوع است
نكته : سم بعضي از مارها ( مثل ماركبرا و مار مرجاني ) بر روي سیستم عصبي اثر مي گذارد و با
فلج كردن عضلات تنفسي باعث خفگي و مرگ فرد مي گردد .
ارایه ي كمك هاي اولیه مناسب , به ویژه انجام تنفس مصنوعي ( احیاي قلبي – ریوي ) در نجات زندگي این افراد از اهمیت خاصي برخوردار است
علائم مارگزیدگی
کاهش فشار خون
ضعف
تغییر رنگ پوست
تب
اسهال
هاری
هاری نوعی بیماری ویروسی است که ویروس آن از طریق بزاق حیوان هار و محل گازگرفتگی وارد بدن شده و به سمت اعصاب انتهایی در ماهیچه ها میرود و شروع به تکثیر مینماید. این ویروس در انسان و سایر پستانداران خونگرم قابلیت رشد و تکثیر دارد متاسفانه باید گفت در صورت ابتلای فرد به ویروس هاری، مرگ او طی چند روز پس از شروع اولین علایم آن قطعی می باشد
خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم و ساخت واکسن بیماری های مختلف، هاری قابل پیشگیری می باشد
اگر فردی به ویروس هاری آلوده شد، باید فورا به مراکز درمانی برود و واکسن هاری تزریق کند. در این صورت امکان نجات از مرگ افزایش پیدا می کند
در اکثر کشورها، انسان ها در اثر گازگرفتگی توسط حیوانات وحشی آلوده به ویروس هاری، به این بیماری مبتلا می شوند و بیشترین حیوانی که در انتقال این ویروس خطرناک، نقش ایفا می کند، سگ می باشد
اصلی ترین راه انتقال این ویروس، از راه گاز گرفتگی است، اما از طریق راه هایی مانند دستگاه گوارش، مخاط و پوست نیز انتقال پیدا می کند
پس از بروز علائم هاری، بیماری دیگر درمانپذیر نیست و بیمار با وجود مراقبتهای کامل، طی یک یا دو هفته جان خود را از دست خواهد داد
علائم بیماری هاری
علایم اولیه آن عبارت است از
سرفه
خستگی –
تب –
سردرد –
بدن درد –
سوزش در محل گاز گرفتگی –
کاهش اشتها –
احساس تهوع –
درد عضلانی –
گلو درد –
تحقیقات نشان داده است که این علائم حتی پس از چند روز و یا چند هفته پس از آلودگی فرد به ویروس هاری نیز می تواند ایجاد شود.
بنابراین نباید فردی که مورد حمله و گاز گرفتن سگ قرار گرفته است، علائم ذکر شده را دست کم بگیرد
فردی که مورد گاز گرفتگی سگ قرار گرفته، در طول این دوره ممکن است به صدا و نور بسیار حساس شود
مرحله نهایی بیماری هاری، دوره حاد عصبی نام دارد. در طول این دوره، ویروس هاری سیستم عصبی مرکزی فرد را آلوده می کند. علائم نهایی هاری عبارت است از
اضطراب –
رفتارهای خشونت آمیز –
توهم و افسردگی –
ترس از آب ( ترس از آب به دلیل بیرون آمدن کف از دهان فرد بیمار)
مشکل در صحبت کردن و تکلم –
ناتوانی در بلع –
فلج شدن فک –
حرکت غیر طبیعی عضله دیافراگم –
دو بینی –
ایست قلبی –
مشکالت تنفسی –
در نهایت مرگ بیمار –
پیشگیری از بیماری هاری
در مرحله اول برای پیشگیری از ابتلای انسان به بیماری هاری، شناخت علائم این هاری در حیوانات .بسیار مهم می باشد
حیواناتی که به هاری مبتلا می شوند، رفتارشان تغییر می کند. حیوانات هار بیمار به نظر می رسند و
به نوعی دچار فلج می شوند. این حیوانات خشمگین به نظر می رسند و علاقه به گاز گرفتن همه چیز دارند. علاوه بر آن، میزان ترشحات بزاق از دهانشان زیاد می باشد
در مرحله پیشرفته تر هاری، حیوانات مبتلا، گنگ و منگ به نظر می رسند و از فلج فک پایین خود رنج می برند
اگر با حیواناتی که مشکوک به هاری هستند مواجه شدید، حتما از آنها دوری کنید و به سازمان مربوطه اطلاع دهید تا نسبت به جمع آوری آنها اقدام کنند
به کسانی که حیواناتی مانند سگ را در محل زندگی خود نگهداری می کنند باید این هشدار را داد که بسیار مراقب سلامتی خود باشند و تمامی واکسن های پیشگیری از انواع بیماری ها را به سگ خود تزریق کنند و علایم هاری را حتما بشناسند و نسبت به بروز علایم آن بسیار حساس و دقیق باشند و به محض مشاهده کوچک ترین علایمی از هاری، آن را نزد دامپزشک ببرند. هر کسی که توسط یک حیوان وحشی گاز گرفته می شود، باید برای احتیاط، واکسن هاری را دریافت کند
تشخیص بیماری هاری
بزاق، پوست و بافت مغز فردی که مشکوک به هاری می باشد، آزمایش می شوند تا میزان پیشرفت بیماری را مشخص کند راحت ترین راه تشخیص فرد مبتلا به هاری، آزمایش حیوانی است که فرد را گاز گرفته است، اما اگر امکان دسترسی به آن حیوان میسر نباشد، در اولین گام تشخیص، پزشک تمام اطلاعات ظاهری حیوانی را که فرد با آن تماس داشته می پرسد تا زمانی که اولین علایم بیماری هاری در انسان ظاهر نشود ، نمی توان وجود قطعی آن را تشخیص داد
درمان بیماری هاری
برای درمان باید برای اولین بار یک دوز ایمونوگلوبولین هاری انسانی با آنتی بادی به فرد تزریق شود
سپس بیمار باید 3 تا 5 سری واکسن هاری را دریافت کند. این مقدار به میزان پیشرفت بیماری فرد بستگی دارد
آسیب های الکتریکی
بطور کلی عبور جریان برق از بدن را برق گرفتگی یا شوک الکتریی میگویند. در صورتی که
جریان برق از بدن عبور نماید، بدن عکس العمل شدید در مقابل آن از خود نشان میدهد که به آن
شوک الکتریکی گویند.
برای بوجود آمدن شوک باید مقدار جریان برق و شرایط فرد در قبول آن کافی باشد.
اثرات این برق گرفتگی از احساس شوک شروع شده تا حالت سنکوپ یعنی بیهوشی کامل میتواند برسد.
لذا برای برق گرفتگی دو مرحله میتوان تعریف نمود
آستانه احساس
آستانه انقباض
عبور جریان کم آستانه احساس و گذشتن از حد معین جریان و عکس العمل عضالنی بدن ، آستانه انقباض را بسیار خواهد داشت.
آستانه احساس برای قسمتهای مختلف بدن متفاوت است.
صدمات برق گرفتگی به انسان
سوختگی
سوختگی ناشی از برق گرفتگی به مدت و فشار الکتریکی دارد. بطور کلی اگر الکتریسته وارد بدن شود سوختگی بدن را سبب شده در ضمن اینکه موجب سایر عوارض نیز میشود. سوختگی در اثر برق مشخصات مخصوصی دارد، که با بقیه شوختگیها تفاوت دارد. گاهی سوختگی به قدری عمیق است که از عضالت گذشته و به استخوان و مفاصل میرسد. در این حالت کنارههای محل سوختگی سفید ، بی خون ، خشک و بدون تورم است.
در بعضی موارد سوختگی در اثر جرقه و حرارت ناشی از برق میباشد و گاهی سوختگی بدون تماس پوست با منبع برق بوجود میآید که سطح وسیعتری را در بر میگیرد در اثر عبور جریان برق زیاد در قسمتهای کم مقطع (بازو – ران) گرمای زیادی بوجود میآید.
این گرما عضلات محلی را فاسد کرده و ماده رنگی عضله (میگلوبین) فاسد شده و وارد جریان خون میشود، که اگر از حد معینی در خون تجاوز نماید، کلیهها مسموم شده و شخص پس از چند روز به علت مسمومیت میمیرد
تاثیر روی قلب
ابتدا ضربانهای بی موقع (غیر عادی و ناهماهنگ) پیدا میشود، بعد رستمهایی مضاعف یا چهار برابر تولید میگردد و گاهی تعداد ضربانها تا هشت برابر ضربانهای طبیعی میرسد.
پس از آن قلب به رعشه یا لرزش بطن میافتد، که هر گاه لرزش بطن پیدا شود، خطرات برق گرفتگی بسیار زیاد بوده و ممکن است منجر به از کار افتادن قلب ، تنفس ، نفروز و مرگ گردد. نفروز ناراحتی کلیوی است، این بیماری سبب ازدیاد اوره در خون شده و عوارض زیادی را سبب میگردد.
تأثیر روی سلسله اعصاب و تنفس
جریان متناوب با ولتاژ کم اختالل مهمی در اعصاب تولید نمینماید، حتی اگر شدت جریان باعث ضایعات قلب شود. اما جریانهای با ولتاژ زیاد مرکز تنفس واقع در پیاز نخاع را از بین میبرد، بدون آنکه قلب متوقف شود و مرگ در اثر تورم ریوی روی میدهد. جریان مستقیم به اندازه جریان متناوب ایجاد تشنج مینماید و اگر جریان مستقیم بیش از 5.3 A از بدن عبور کند، روی سلسله اعصاب اثر گذاشته و امکان شوک و فلج زیادی میشود بر اثر جریان الکتریی روی اعصاب محیطی قابلیت تحریک و هدایت خود را از دست میدهند و همچنین سیستم عضالنی که تحت تآثیر برق قرار گیرد دارای انقباضات متوالی میشود و هنگامی که جریان قطع شود این انقباض نیز از بین میرود، که در اینحالت آستانه انقباض هر عضله فرق میکند و اگر ولتاژ زیاد باشد، قدرت انقباض و انبساط عضلانی از بین میرود.
گاهی در اثر جریان برق روی عضله مخصوص استفراغهای متوالی پدید میآید که ممکن است باعث خفگی گردد
عوارض برق گرفتگی
بارها دیده شده که فرد برق گرفته به نظر بهبود یافته و به کارهای عادی خود باز میگردد، اما بعدا در خلال کار ممکن است دچار عوارضی شود که این عوارض را میتوان به برق گرفتگی نسبت داد، مانند اثرات زیر
اختلالات قلبی: نوع شایع برق گرفتگی است که ممکن است پس از چند هفته یا ماه حتی چند سال بعد
بروز کند و مهمترین آنها ناراحتی دریچههای قلب ، انبساط قلب و حتی ترمبوز (لخته شدن خون) که خطرناک و کشنده است میباشد و چنانچه شخص قبال دچار ناراحتی قلبی بوده باشد، مسلما عوارض ناشی شدیدتر خواهد بود اختلالات در حس شنوایی و بینایی: اینگونه اختلالات اغلب بالفاصله پیدا میشود. ولی آب مروارید ،
ناراحتیهای اعصاب چشم ، تورم عصب و بالاخره ورم پای چشم ممکن است مدتها پس از برق گرفتگی عارض گردد. در مورد اختالالت شنوایی هم باید از کم شدن حس شنوایی و یا کری نام برد
اختالالت عصبی: خوشبختانه در مواردی که ولتاژ زیاد نباشد عوارض عصبی زود گذر است، ولی گاهی اختلالات عصبی پس از مدتی بروز میکند، که واقعا تأسف انگیز است. مانند اختلالات مشاعر هذیان ، از دست دادن حافظه پتکهای عصبی و سایر تظاهرات دیگر عصبی
علائم جراحت الکتریکی :
شکستگی استخوان ، سردرد ، مشکلات دیدن، مشکلات تنفس ، تشنج