جهانی شدن و نظام بانکی /خنثی سازی ركود عمیق تر
به مقوله جهانی شدن و تأثیر آن بـر نظـام بــــانكی جهــــان از زوایــــای گونــــاگون میتوان نگریست . در وهله ی اول صحبت از آن است كـه بـه همین مناسبت ، نظام پولی بـین المللـی در موقعیت بهتری قرار خواهد گرفت تا به یمن تفوق رژیم های نرخ مبادلـه قابـل انعطـاف ،بتواند به فشارها پاسخ گوید .
همچنین صحبت از آن می شود كه فضای مانور كافی برای سیاست های اقتصـادی بـه وجود آید تا بتوانـد خطـرات ناشـی از ركـود عمیق تر را خنثی كند .
كاهش نرخ بهره
در حالیكه ژاپن به سیاسـت نـرخ بهـره ی صفر مراجعت كرده ، هنوز تلاش های مطلق بیشتری باید به منظور بازسازی بخش هـای مربوط به شركتها و بانكها صورت گیـرد . ازجمله بانك مركزی اروپا باید بمنظور كمك به اقتصاد اروپا ، درصـدد كـاهش نـرخ بهـره برآید . امری كه می تواند نرخ رشد بـالقوه ی ایــن قــاره را از ٢/٥ بــه بــیش از ٣ درصــد برساند.
گفته می شـود ، وظیفـه ی سیاسـت هـای اقتصادی بـین المللـی اسـت تـا از امتیـازات جهانی شـدن بهـره بـرداری و خطـرات آن را محدود كنند .
امتیازات جهانی شدن
امتیــازاتی كــه بــه ایــن ترتیــب قابــل بهره برداری خواهند بود ، بهره وری بیشـتر ، تجارت فزونتر ، رشد بهتر ، پویایی قویتر، فراوانــی شــغل و درآمــد بیشــتر را در بــر میگیرند؛ ضـمن آنكـه هشـیاری بیشـتری نسبت به وابسته بودن توسـعه در جهـان بـه یكدیگر ، پدید می آید .
خطرات جهانی شدن
خطراتی كه در این زمینه مطرح میباشد،خطراتی است كه توسعهی بـیش از انـدازهی ساختارهای سیاسی و اجتمـاعی بـه منظـور انطباق در برابر بحــرانهــای مــالی را در بــر مــی گیــرد. بحرانهایی كه عمـدتاً بـه واسـطه ی قابلیـت گریز فزاینده جریانهای سرمایه ای به وقـوع می پیوندد .
در ایــن میــان ، مشــكل اصــلی در ایــن حقیقت خلاصه می شود كه بسیاری از مردم تــاكنون از دســت آوردهــا و كامیــابی هــای جهانی شدن سهمی نداشته اند .
یكسان بودن بحـرانهـای مـالی بـرای اقتصادهای در حال ظهور و كشورهای صنعتی در ارتبــاط بــا همــین موضــوع ، صــندوق بین المللی پول تلاش های خود را روی ثبات اقتصاد كلان ، سیاست های پـولی و مـالی و نیز بازارهای سرمایه متمركـز كـرده اسـت . زیرا این صندوق اعتقاد دارد كه بحـرانهـای مالی نه تنها در اقتصـادهای در حـال ظهـور روی می دهد ، بلكه مراكز مـالی جهـانی در كشورهای صنعتی را نیز در بر می گیرد . بـه عنوان مثال ، فعالیت های پول شویی تقریبـاً در بســیاری از مراكــز مــالی جهــان اتفــاق میافتد .
گفتــه مــی شــود ، وظیفــهی سیاستهای اقتصادی بین المللـی است تا از امتیازات جهانی شـدن بهــره بــرداری و خطــرات آنرا محدود كنند .
صــندوق بــین المللــی پــول تلاشهـای خـود را روی ثبـات اقتصاد كلان ، سیاست های پولی و مالی و نیـز بازارهـای سـرمایه متمركز كرده است .
شفافیت اطلاعاتی
بــه همــین دلیــل ، شــفافیت اطلاعــات اقتصادی و مالی در كشف زود هنگـام نقـاط آسیب پذیر و علایم بحرانهای بالقوه بر سـر راه اتخاذ راهكارهای عملـی اقتصـادی بـرای مقابله با توسعه ، اهمیت پیدا می كند. این موضوع تا آن انـدازه اهمیـت دارد كـه صندوق بین المللی پول در درون خـود نیـز به شفاف سازی عملیات ، روی آورده و اقدام به تدوین و توزیع كدها و استانداردهای لازم برای سالم سازی اقتصاد و سیاستهای مالی و مدیریت شركتها كرده است .
استانداردها دیكته كشـورهای صـنعتی نیست !
صندوق بین المللـی پـول در ایـن زمینـه تصریح می كند كه ما باید با صبر و حوصـله و در عــین حــال مصــرانه تــلاش كنــیم تــا كشــورهای در حــال توســعه برخــوردار از بازارهای رو به ظهور را قانع كنـیم كـه ایـن استانداردها دیكته كشورهای صـنعتی بـرای آنهــا نیســت ، بلكــه آنهــا دســتورالعملهایی هســتند كــه بــرای راهنمــایی و در راســتای تــلاش خــود آنهــا بــه شــمار مــی رونــد . دســتورالعمل هــایی كــه بــا رعایــت آنهــا ، كشورهای روبه رشد مـیتواننـد بـه تقویـت نهادهــا پرداختــه و دسترســی بیشــتری بــه بازارهای بین المللی سرمایه پیدا كنند . این صندوق بدین منظور اقدام به تأسـیس یك دفتر بازارهـای بـین المللـی سـرمایه در تشكیلات اداری خود كرده تـا بـدینوسـیله كانالی برای گفتگوی غیر رسمی ولی مرتـب بــا نماینــدگان بلنــد پایــه نهادهــای مــالی خصوصی به وجود آید .
غلبه ی جریان سرمایه بخش خصوصـی بـر جریان های رسمی
دفتــر فــوق ، بــه ویــژه ازآن رو تأســیس میشـود كـه توسـعهی بازارهـای سـرمایه ، اقتصاد جهان را طی ٢٠ سال گذشته هـم از لحاظ حجم و هم از لحاظ پیچیدگی ، دچـار تغییر زیادی كرده ، به گونه ای كـه جریـان سرمایه بخش خصوصی تا انـدازه زیـادی بـر جریانهای رسمی غلبه پیدا كرده است . در همین حال صـندوق بـین المللـی پـول تأكید می كند كه آزادسازی حساب سـرمایه بایســتی بــه دقــت از لحــاظ زمــان و میــزان متناسب با توسعه بخش مالی سالم و تعیـین چـــارچوب نظـــارتی و مقرراتـــی كـــافی ، مرحله بندی شود .
مسئولیت كشورها كاهش پیدانمیكند از آنجا كه بحران های مالی به طور یكسان و به طور مستقیم یا غیرمستقیم با نرخهـای ثابت تبدیل ارز مرتبط هستند ، بـدهكاران و طلبكاران همیشه باید به یـاد داشـته باشـند كه كمك مالی صـندوق بـین المللـی پـول را نباید راهی به منظور كاستن از بار مسئولیت آنها به لحـاظ مخـاطراتی كـه متوجـه شـان اســـت در نظـــر بگیرنـــد . زیـــرا صـــندوق بــین المللــی، بــه هــیچ وجــه یــك صــندوق قرض الحسنه ی بـین المللـی كـه در آخـرین وهله به كمك می آید به شمار نمی رود . در كل ، بحث بر سر آن است كـه جهـانی شدن به عنوان وسیله ای برای پركردن خلا میان كشورهای صـنعتی و بقیـه ی جهـان ادامه پیدا خواهد كرد .
مورد كشورهای آفریقائی
چنــین عنــوان مــی شــود كــه از جملــه دســتاوردهای جهــانی شــدن فقرزدایــی و برقراری یك نظام بانكی سالم اسـت ، ضـمن آنكــه جهــانی شــدن شــرایط یــكپــارچگی اقتصاد جهان را تسهیل می كند . در این زمینـه ، بـه ویـژه روی كشـورهای آفریقایی تأكید می شود كه آنها برای الحـاق به روند جهانی شدن باید نقـش دولـت را در ارائه خدمات عمومی ضروری محدود كننـد ، در ارتقاء فعالیتهای بخش خصوصی پویا در چارچوب مقـررات شـفاف و آزادی خواهانـه بكوشند و به تقویـت نقــش جامعـه مـدنی، همت گمارند . در این صورت خواهد بود كه كمك مهمی بـه مبـارزه بـا فقـر و حفاظـت محیط زیست صورت میگیرد . نهادهای بانكی در نقش مركزیت توسـعه ی اقتصادی نهادهای بـانكی بـه ایـن منظـور مركزیـت توسعه ی اقتصادی بوده و خواهند بود و ایـن امر حتی در كشورهایی است كه از بازارهـای سرمایهای كاملاً توسعه یافته ای برخوردارند. به عبارتی دیگر ، هر چقدر بروز مشـكلات مربوط به اطلاعات و كنترل در قـرض دهـی بیشــتر شــود، نقــش بانــكهــا نیــز افــزایش مییابد.
در همین حال صندوق بین المللی پول تأكید می كند كه آزادسـازی حساب سرمایه بایستی به دقـت از لحاظ زمان و میزان متناسـب بـا توسعه بخش مالی سالم و تعیـین چــارچوب نظــارتی و مقرراتــی كافی،مرحله بندی شود
دقت در تنظیم سرعت آزاد سازی مالی
در مورد آزاد سازی مالی گفتـه مـی شـود این امر باید به گونه ای باشد تا مشكلی بروز نكند ، به عنوان مثال ژاپن چون به آهستگی در این زمینه گـام برداشـت ، دچـار مشـكل شد، سوئد به سرعت نسبت به تغییر قـوانین و مقررات اقدام كرد و به مشكل رسید و كره جنوبی به لحاظ فشارهای خارجی با سرعتی بیش از آنچه مورد نیاز بود ، گـام برداشـت و با مشكل روبرو شد .
عدم اطمینان دولتها از راهی كه بایـد در پیش گیرند
مشـكل اصـلی آن اسـت كـه دولـتهــا در كشورهای روبه رشد و در حال گذر به طـور معمول می دانند كه چـه نـوع نظـام بـانكی مطلوب آنهاست ولی اغلب موارد آنها از راهی كه باید بـه ایـن منظـور در پـیش بگیرنـد ، مطمئن نیستند .
در این زمینه ، بانكهای خارجی شـاید فقـط تا اندازه ای و آنهـم حاشـیه ای ، نسـبت بـه میزبانان متعهد باشند . هرچند آنها ممكـن است در ایجاد فشار روی میزبانـان خـود بـه منظور تغییر قوانین، در حدی فراتر از آنچـه بازار داخلی قادر بـه جـذب بـدون وقفـه آن باشد ، نقش ایفا كنند .
باید توجه داشت ، برخی از نیازهای جهانی شدن از قبیل تجارت خصوصـی آزاد، بـدون در نظــر گــرفتن پــیشنیازهــای آن از قبیــل استانداردهای مناسـب حسـابداری و قـوانین لازم الاجرای مالی و اعتباری ، نظامهای مالی مستعد بحران را ، دچار اغتشاش میكند.
از جمله دسـتاوردهای جهـانی شدن فقرزدایی و برقـراری یـك نظام بانكی سالم اسـت ، ضـمن آنكــه جهــانی شــدن شــرایط یكپارچگی اقتصاد جهان را تسهیل می كند .
موفقیت بانكهای خارجی در گرو كیفیـت در چــــــارچوب جهــــــانی شــــــدن ، ساختارمقرراتی وحقوقی كشورمیزبان ســـرانجام تردیـــدی وجـــود نداردكـــه بانكهای خارجی می توانند برای یك كشور، ســرمایه مهــارت هــای فنــی و مــدیریتی پیشــرفته همــراه بیاورنــد و اســتانداردهای بهتری را در تجارت بانكی ایجاد كنند ، ولـی اینكه در نهایت این كار تا چـه انـدازه باعـث ثبات در نظام مالی مـی شـود ، بـه كیفیـت ساختار مقرراتی و حقوقی كشـور میزبـان در هر دو بخش مالی و غیرمالی ، بستگی دارد . جهانی شدن ، توسعه و فقر پی ریـزی یـك اقتصاد جهانی فراگیر و گسترده گزارش تحقیقی تحت عنوان فوق حاكی از آن دارد كــه جهــانی شــدن در كــاهش فقــر بسیاری از كشورهای در حال توسعه نقش به سزایی داشته است ، اما برای كمك به بهبود زندگی مردم در عقب مانـده تـرین كشـورها باید آماده تر و مجهز تر گردید . این مسـئله خصوصاً به دنبال حادثـه یـازده سـپتامبر و كاهش فعالیت های اقتصاد جهانی از اهمیت بیشتری برخوردار گشته است .
این تحقیق نشان می دهد كه در طـول دو دهه منتهی بـه دهـه ٢٤ ، ١٩٩٠ كشـور در حال توسـعه ای كـه رونـد الحـاق خـود بـه اقتصاد جهانی را شدت بخشیده اند ، به رشد درآمدی بالاتر ، متوسط عمـر طـولانی تـر و تحصیلات بهتر دست یافته اند . این كشورها از یك نرخ رشد ٥ درصدی در درآمد سـرانه نسبت به نرخ ٢درصدی كشورهای ثروتمنـد برخوردار بوده اند . بسیاری از این كشورهای در حال توسعه همچون چین ، هندوسـتان مجارستان و مكزیـك سیاسـتهـای داخلـی اتخــاذ نمــوده انــد كــه امكــان اســتفاده از بازارهای جهانی را برای مـردم فـراهم آورده است و به این ترتیب موجب افزایش ناگهانی سهم تجارت در تولید ناخالص داخلـی آنـان شده است . مردم این كشورها شاهد افزایش دســتمزدها و كــاهش تعــداد افــراد فقیــر بوده اند.
پیوستن همه كشورها به اقتصاد جهانی بـا موفقیت همراه نبوده است . بـر اسـاس ایـن گزارش دو میلیارد نفر از مـردم خصوصـاً در مناطق حاشیه ای صحرای آفریقا، خاورمیانـه و اتحاد جماهیر شوروی سابق در كشـورهای عقب مانده زندگی می كنند . ایـن كشـورها قادر به توسعه روند الحاق خـود بـه اقتصـاد جهانی نبوده اند . نسبت تجـارت بـه تولیـد ناخالص داخلی آنان یا بدون تغییـر مانـده و یا سیر نزولی پیدا كرده اسـت و بـه طـوركلی می تـوان گفـت ایـن كشـورها دچـار ركـود اقتصــادی و افــزایش فقــر شــدهانــد. میــزان تحصیلات در آنان از رشد كند تـری نسـبت به كشورهای جهـانی شـده برخـوردار بـوده است .
در این تحقیق به منظور كمك به بهره وری مطلوب تر از مزایـای جهـانی شـدن توسـط كشــورهای در حــال توســعه یــك طــرح٧ماده ای پیشنهاد شـده اسـت . ایـن طـرح كشورهای فقیر را به بهبود شـرایط سـرمایه گذاری خود و قرار دادن جایگاهی بهتر برای بیمـه ی اجتمـاعی ( توجـه بیشـتر بـه بیمــه اجتماعی ) كه پشتیبان مردم فقیـر در بهـره منــدی از فرصــت هــا و ســازگاری در یــك محیط اقتصادی بی ثبات مـی باشـد ، فـرا می خواند و از كشورهای ثروتمند تقاضـــــا مــی كنــد تــا بازارهــای خــود را بــه روی محصــولات صــادراتی كشــورهای در حــال توســعه بگشــایند و سوبســیدهای ســنگین كشـاورزی را كـه موجـب تضـعیف صـادرات كشورهای فقیر می گردد ، كاهش دهند .
جهانی شـدن در كـاهش فقـر بســیاری از كشــورهای در حــال توسعه نقش به سزایی داشته است ، اما برای كمك به بهبـود زنـدگی مردم در عقب مانده ترین كشورها باید آماده تر و مجهز تر گردید .
پیوستن همه كشورها به اقتصـاد جهانی با موفقیت همـراه نبـوده است . بر اساس ایـن گـزارش دو میلیارد نفر از مـردم خصوصـاً در مناطق حاشیه ای صحرای آفریقا، خاورمیانه و اتحاد جماهیر شوروی سابق در كشورهای عقـب مانـده زندگی می كنند . ایـن كشـورها قادر به توسعه روند الحاق خود به اقتصــاد جهــانی نبــوده انــد
مراحل طرح هفت ماده ای یاد شده به شرح ذیل می باشد :
ـــ نشســت مــذاكرات تجــاری در راســتای توسعه
كشورهای در حال توسعه به پیشرفت های چشمگیری دست خواهند یافت ، اگر ممالك ثروتمنـد برنامـه توســعه ی سـازمان تجــارت جهانی در دوحه را مد نظر قرار دهند و بـا از میان برداشتن موانع تجـاری شـان موافقـت كنند . در حال حاضـر كـارگران كـم درآمـد كشورهای در حال توسعه همچون كـارگران كشورهای ثروتمند باید بـه تعرفـه هـایی دو برابر تن در دهند كه این امر مستلزم تغییـر است . كشـورهای ثروتمنـد همچنـین بایـد اقــداماتی در جهــت كــاهش قابــل ملاحظــه سوبسیدهای كشاورزی بـه عمـل آورنـد كـه اخیراً بالغ بر ٣٥٠ میلیارد دلار در سـال مـیگردد . این مبلغ هفت برابر مبلغی است كـه كشورهای ثروتمند صرف كمـك بـه توسـعه می نمایند . این سوبسیدها نه تنها به مـردم فقیر كشورهای در حـال توسـعه لطمـه وارد می سازد بلكه موجب افزایش نرخ مالیـات و قیمت ها در كشورهای ثروتمند می گـردد . كشورهای در حال توسعه به علت دسـتیابی بهتر به بازارهای یكدیگر بهره خواهنـد بـرد . لازم به ذكر است كه موانع موجـود در میـان بازارهای این كشورها بیشتر از موانعی اسـت كه آنان در كشورهای ثروتمند باآن مواجهند.
بهبود شرایط سرمایه گذاری در كشورهای در حال توسعه
تشویق به سرمایه گذاری و ایجـاد اشـتغال مستلزم كنترل اقتصادی مطلـوب اسـت كـه خــود بــه اقــداماتی همچــون مبــارزه بــا رشــوه خــواری و فســاد ، عملكــرد بهتــر دستگاههای اداری و نظـارت مطلـوب تـر و حمایت از حقوق مالكیت شخصی میانجامد. این مورد خصوصاً برای بنگاههـای تجـاری و مزارع كوچك و متوسط كه از عوامل مهم در ایجاد شغل و بالا بردن استانداردهای زندگی مــردم فقیــر روســتایی هســتند ، از اهمیــت زیادی برخوردار است .
پیشرفت درعرضه ی خدمات آموزشی و بهداشتی
كشــورهای در حــال توســعه كــه حــداكثر اســتفاده را از الحــاق بــه اقتصــاد جهــانی برده اند، به پیشرفت های قابل ملاحظـه ای در زمینه آموزش ابتدایی و كـاهش مـرگ و میر نوزادان دست یافته اند . این امـر بیـانگر آن است كـه بسـیاری از كشـورها در زمینـه خدمات بهداشتی و آموزشی سرمایه گـذاری كرده اند تـا امكـان اسـتفاده از ایـن رشـد و توسعه را برای مردم فقیر فراهم آورند .
تـأمین بیمــه ی اجتمـاعی در یــك بــازار كار بی ثبات
طرح بیمه ی اجتماعی با توجه به نیازهـای یك اقتصاد بی ثبات به كـارگران در سـازش یافتن با چالش های یك اقتصاد بازتر كمـك می نماید . پوشش ( بیمه ) اجتماعی بهتـر و مطلوب تر ظرفیت ریسك پذیری كارگران و كارفرمایــان را افــزایش مــیدهــد و امكــان بهره بری از فرصتهای جدیـد را بـرای آنـان فراهم میآورد.
ـ افـزایش كمـك هـای خـارجی از سـوی كشورهای ثروتمند
شــواهد حــاكی از آن اســت كــه ســرمایه گذاران بخش خصوصی زمانی كه در شـرایط سرمایه گذاری كشورهای كم درآمـد بهبـود حاصل می گردد ، می توانند دیرتـر واكـنش نشان بدهند و دقیقاً در این مرحله است كـه كمــك هــای گســترده و بــا مقیــاس وســیع مــی توانــد در توســعه و كــاهش فقــر تــأثیر چشمگیری داشته باشد . این كمك هـا بایـد پاسخگوی مشكلات جغرافیـایی و بهداشـتی جدی اكثر كشورهای عقب مانده باشد .
ـ كمك به تسهیل بدهی بـرای كشـورهای اصلاح طلب
كاهش بدهی كشورهای عقب مانده امكان مشـاركت بیشـتر در رونـد جهـانی شــدن و مزایایی كه در بردارد را برای آنان فراهم مـی ســـازد . كـــاهش بـــدهی خصوصـــاً بـــرای كشورهایی كه وضعیت خـدمات اجتمـاعی و شــرایط ســرمایه گــذاری خــود را بهبــود بخشــیده انــد ، نقــش مــؤثر و كلیــدی دارد . راهكارهای تسهیل بدهی هـم اكنـون بـرای٢٥ كشور تحت عنوان ”كشورهای فقیـر بـه شدت بدهكار“ در حال اجرا است ، به طـوری كه كمك های اختصاص داده شده به آنهـا بالغ بر ٣٦ میلیارد دلار می گردد . البتـه بـه این مسئله بایـد توجـه داشـت كـه كـاهش بدهی ها نباید از محل كمك هـای خـارجی تأمین گردد ، چرا كه این عامل بـه راحتـی باعث از بین رفتن منابع كمكی میگردد .
پرداختن به مسئله گازهای گلخانه ای میان دانشمندان یك اتفـاق نظـر كلـی در رابطه با این موضوع وجود دارد كـه فعالیـت بشری به گرم شدن نـابود كننـده و ویرانگـر جهــان منجــر شــده اســت و ایــن تغییــرات اقلیمی خصوصاً برای كشورهای فقیر و مردم آن لطمات سـنگینی در بـر خواهـد داشـت . این گزارش مصرانه خواستار همكاری های بین المللی مؤثرتر به منظور حل و فصل این مشكلات می باشد .